ADİS ve YARDIMCI TEKNOLOJİLER alanında karşınıza çıkabilecek bazı terimleri sizler için derledik ve küçük bir sözlük oluşturduk.
TERİMLER SÖZLÜĞÜ
ADİS (AAC): İngilizce’deki “Augmentative & Alternative Communication” kavramı dilimize “Alternatif ve Destekleyici İletişim Sistemleri” olarak geçmiştir. Bir kişinin, “konuşmak” dışında iletişim kurmak için kullandığı yolların tümüne verilen addır. Destekleyici demek, konuşmada bozukluk veya kısıtlılık yaşayan kişinin konuşmasını arttırmak-desteklemek anlamına gelir. Alternatif ise; konuşamayan bir birey için doğal konuşmaya alternatif olarak sunulan bir araç anlamına gelir. Konuşma ve dil becerilerinde sorunlar yaşayan her yaştan kişi ADİS’i kullanabilir. Bazı kişiler, yaşam boyunca ADİS kullanırken, bazıları da örneğin yoğun bakım sürecinde ya da ameliyat veya inme sonrası oluşan konuşma yitimi durumlarında geçici süreyle ADİS’i kullanabilirler. Alternatif ve destekleyici iletişim sistemlerinin “Teknolojisiz” , “Düşük Teknolojili” ve “Yüksek Teknolojili” olmak üzere birçok farklı türü vardır.
Afazi: Kişiyi iletişim kurma yeteneğinden yoksun bırakan bir durum. Hem sözlü hem de yazılı olarak konuşma, yazma ve dili anlama yeteneğini etkileyebilir. Afazi genellikle inme, beyin tümörü rezeksiyonu veya kafa travmasından sonra ortaya çıkar.
Anahtar (Switch): Standart bir bilgisayar faresi ve klavye kullanımının mümkün olmadığı durumlarda bu ihtiyacın yerini alarak alternatif bir bilgisayar erişim yöntemi sunan bir yardımcı teknoloji aygıtıdır. Fiziksel ve bilişsel engelliler için özel olarak geliştirilen anahtarlar çok çeşitli boyutlarda ve şekillerde olabildiği gibi; kişinin en kolay kullanabildiği vücut hareketleri ile kullanabileceği itme, çekme, basma, sıkma, üfleme gibi çok farklı etkinleştirme yöntemleri ile sunulur. Bilgisayarı anahtarla kullanım için özel yazılımlar mevcuttur. Bu yazılımlar, ekranda tarama yapmak üzere geliştirilmiştir, kullanıcıya sunulan seçenekleri vurgular, kullanıcı da anahtar yardımı ile istenen eylemi seçer. Anahtarlar tabletler de kullanılabilir, ancak uygulama mutlaka anahtar uyumlu olmalıdır.
Bekleme Ayarı: Bir seçim, sistem tarafından tanınmadan önce kullanıcının parmağını ya da seçim aracını hedefin üzerinde tutması gereken süreyi kontrol eden veya göz takip sisteminde gözün düğme alanında kalmasını sağlayan bir erişim ayarı. Bekleme zamanlayıcısı geri sayım yaparken, bazı cihazlar, kullanıcının seçimin ne zaman kabul edilip mesajın ne zaman söyleneceğini anlamasına yardımcı olmak için görsel bir ipucu veya geri bildirim sunar.
Çekirdek Kelimeler (Temel): Bir dilde, sıklıkla ve bağlamlar arasında kullanılan sözcük grubu. Yeni cümleler oluşturmak için bu kelimeler birleştirilebilir. ADİS kullanıcılarına özellikle çekirdek kelimeler (temel sözcükler) sunulur. Başlangıç seviyesinde kelimeleri teker teker seçmeleri, giderek birleştirmeleri ve anlamlı cümleler oluşturmaları hedeflenir.
ÇKB (Çevre Kontrol Birimleri): Çevre kontrol birimleri; lamba, televizyon, radyo, telefon ve alarm sistemleri gibi cihazları kontrol eder. Fiziksel engelli ve/veya yatağa bağlı bireylerin, bulundukları ortamdaki bu tip cihazları yardım almadan kontrol edebilmelerini sağlar, bu yönüyle kişiye özerklik kazandırır. Genellikle vücudun çeşitli bölümleri ile kullanılan anahtarlarla veya diğer yardımcı teknoloji aygıtlarıyla kontrol edilirler.
Dinamik Ekran: ADİS yazılımlarında, ekrandaki belirli bir öğenin veya düğmenin, belirli bir konuyla ilgili (örn; yiyecek, içecek, oyuncaklar ) bir başka sayfadaki sözcük varlığına bağlantısı ile sonuçlanarak etkinleştirilmesine veya bir cümle yapısını devam ettirmesine olanak tanıyan bir özellik. (örneğin, “yemek”, “içmek”, “oynamak” seçeneklerine “istiyorum” bağlantıları).
DKT (Dil ve Konuşma Terapisti/Pataloğu): Dil, konuşma, ses ve yutma bozukluklarının değerlendirmesi ve rehabilitasyonu alanında uzmanlaşmış kişidir. Yardımcı Teknoloji alanında dünyada en aktif rol üstlenen uzmanlar ergoterapistlerle birlikte dil ve konuşma terapistleridir. Her yaştan her seviyedeki kişinin iletişim sorunlarının giderilmesine, dil ve konuşma becerilerinin artırılması ve iyileştirilmesine yönelik terapiler yürütür. Alternatif ve Destekleyici İletişim Sistemleri (ADİS), çoğunlukla Dil ve Konuşma Terapistlerinin yaygın olarak kullandığı araçlardır.
Düğme (Buton) : Alternatif ve Destekleyici İletişim (ADİS) yazılımlarındaki iletişim panolarında bir dizi düğme bulunur. Her düğme bir kelimeye karşılık gelir. Düğme, kelimenin kendisinin yazıldığı bir “etiket” veya “sembol” bir görüntü ile temsil edilir. Örneğin; “su” kelimesini temsil eden bir düğmeye bastığınızda su kelimesini duyarsınız.
Ekran Klavyesi: Standart veya modifiye edilmiş bir klavyenin, özel bir yazılım tarafından bilgisayar ekranında oluşturulmuş görüntüsüdür. Uygun bir işaretleme aygıtıyla eşleştirilen bu yazılım, kullanıcının klavyeyi ekran üzerinden kullanmasını sağlar. Klavyedeki tuşlar; bir bilgisayar faresi, dokunmatik ekran, iztopu, joistik, anahtar, göz izleyici veya elektronik işaretleme aygıtı ile seçilebilir. Ekran klavyeleri, kullanıcının ihtiyaçlarını karşılamak için özelleştirilebilir; yüksek kontrastlı renkler, daha büyük tuşlar/hedefler vb. düzenlemeler yapılabilir.
Ergoterapist: Kişinin günlük yaşam aktivitelerine (örn; giyinme, yemek yeme, banyo yapma, kişisel bakım becerileri, eğitim, iş veya sosyal etkileşim) katılımını sağlamaya yönelik terapiler konusunda uzmanlaşmış kişidir. Yardımcı Teknoloji alanında dil ve konuşma terapistleri gibi ergoterapistlerin de rolü büyüktür. Ergoterapistler, kişinin oturuş ve vücut pozisyonları ile ilgili fizyoterapistlerle birlikte çalışabilir, bu kişiler için uygun iletişim cihazlarının, her türlü yardımcı teknoloji aygıtlarının ve bilgisayara erişim metodunun belirlenmesine yardımcı olur. Ayrıca, “Multisensory” (çoklu duyusal uyaranların bulunduğu) ortamlarda terapiler yürütür.
Erişim Metodu: Kişi, fiziksel yeteneklerine ve ihtiyaçlarına bağlı olarak, bir bilgisayarı ya da bir iletişim cihazını farklı yollarla, örneğin; hafif bir ayak hareketi ile, gözlerini veya başını hareket ettirerek kontrol edebilir. İşte bir ADİS cihazını veya bir bilgisayarı kontrol etmenin bu çeşitli yollarına erişim metotları denir. Bazı kişiler bir bilgisayarı ve akülü tekerlekli sandalyeyi kontrol etmek için aynı erişim yöntemini kullanırken, bazı kişiler de bir joystiki tekerlekli sandalyesini güvenli bir şekilde sürmek için çok iyi kullanabilirken, bilgisayara joystik erişimini kullanmakta zorlanabilirler. Çünkü harfler, kelimeler ve semboller arasında imleci hareket ettirmek çok daha fazla kontrol gerektirir. Erişim metotları kendi arasında ikiye ayrılır:
Doğrudan Erişim: Bir resme işaret etmek, bir mesaj yazmak için klavyeye dokunmak veya bir telefon numarasını çevirmek hepimizin aşina olduğu doğrudan erişim yöntemleridir. Göz takip cihazları, çeşitli işaretleyiciler, uyarlanmış klavyelerin kullanımı doğrudan erişim metotlarıdır.
Dolaylı Erişim: Çoğunlukla anahtarlar yardımı ile kullanılan “Tarama” yöntemi ise dolaylı erişim metodudur.
Görsel Sahne Gösterimi: Bir durumu, yeri veya deneyimi tasvir ve temsil eden tam ekran bir resim, fotoğraf veya sanal ortamdır. Bir konuşma atmosferi oluşturan ortak bir iletişim alanıdır. Görsel Sahne Gösterimleri temel olarak iletişimi etkinleştirmek ve desteklemek için genel veya kişisel bir bağlam içinde sunulabilen bir tür alternatif ve destekleyici iletişim sistemidir. Temel olarak bu sahneler, ADİS kullanıcısının hayatındaki anlamlı olayları yakalamasını ve bunlarla ilgili iletişim kurmasını kolaylaştırır. Hem low-tech iletişim panoları ile, hem de high-tech iletişim yazılımları ile kullanılabilir. High-tech ile kullanıldığında, örneğin; kullanıcı resmin/fotoğrafın belli bir bölümüne dokunduğunda/baktığında önceden programlanmış mesajlar okunabilir, bağlamı içeren bir sohbet başlatılabilir, yine bu bölümler dikkat çekici şekilde sıcak noktalar olarak belirlenip çerçeve içine alınabilir. Örneğin; bir mutfak resmindeki buzdolabına dokunmak-bakmak, “acıktım” mesajının sesli çıkışını etkinleştirebilir veya yiyecek çeşitlerini gösteren bir başka sayfaya bağlantı içerebilir.
High-Tech (Yüksek Teknolojili): Yüksek teknolojili yardımcı teknolojiler, engelli kişilerin rehabilitasyon, öğrenme ve günlük yaşam aktivitelerinde ihtiyaç duyduğu kolaylaştırıcı ve kendileri için uyarlanmış çözümlerin üretiminde ve kullanımında dijital, elektronik, mekanik tekniklerden yararlanıldığı her türlü cihaz, ekipman ve aygıta verilen addır. Alternatif ve destekleyici iletişim cihazları, engelliler için alternatif klavyeler, alternatif fareler, ekran okuyucular, text-to-speech (metni sese dönüştürme) programları, akülü tekerlekli sandalyeler vb daha pek çok ürün yüksek teknolojili yardımcı ürünler olarak sayılabilir.
Isı Haritası: Göz takibi ısı haritası, kullanıcının göz yuvarlarının belli bir öğe üzerindeki hareketinin yanı sıra o ayrı öğe üzerindeki sabitleme uzunluğunun izlenmesiyle toplanan verilerle çizilen bir haritadır. Bir web sayfasındaki veya uygulamadaki bir ısı haritası; tıklamalar ve etkileşimlerle de belirtildiği gibi; kullanıcının dikkatini daha fazla veya daha az çeken alanları bir dizi sıcak ve soğuk renk aracılığıyla görüntüleyen dijital bir analiz aracıdır. Genellikle kırmızılar ve turuncular en çok görüntülenen alanları, maviler ve yeşiller ise kullanıcının daha az zaman harcadığı alanları gösterir. Bir ısı haritasında en çok aktiviteye sahip noktalara sıcak noktalar (hot spots) denir. Bir göz izleme ısı haritasına, kullanıcının tam olarak nereye, hangi sırayla ve zaman baktığını gösteren bakış noktalarının bir çizimi de (gaze plots) eşlik eder. Isı haritalarının önemi, fiziksel ve bireysel engelli bireylerle çalışan nörologlar, terapistler, özel eğitimciler vb profesyoneller için yüzde yüz kanıt niteliğinde bir Değerlendirme Aracı olmasıdır. Göz izleme ısı haritası ile bir kişinin fiziksel ve bilişsel becerileri kolaylıkla değerlendirilebilir.
Izgara (Grid): ADİS’te kullanılan iletişim panoları, her bir sözcüğü temsil eden düğmelerden oluşur. Bu düğmelerin yerleşimi için kullanılan yapılandırma ızgara şeklindeki bir ekran ya da sayfa düzenidir. Bir sayfayı yatay ya da dikey olarak sütunlara bölerek elde edilen ızgara görüntüsünden bir hizalama modeli oluşturulur. Böylelikle, düğmeler ADİS kullanıcısı için uygun yerlere kolayca yerleştirilir, kullanıcının da her bir düğmenin yerini öğrenmesi kolaylaşır. Alternatif ve Destekleyici İletişim yazılımları, grid (ızgara) boyutlarının kişiye göre ayarlanabildiği bir esneklik ile sunulur.
İletişim Cihazı: Dil ve konuşma bozukluğu olan birinin (örn; ALS, Rett Sendromu, Serebral Palsi) iletişim kurmasına yardımcı olan bir tablet, dizüstü bilgisayar veya ADİS için özel olarak üretilmiş (dedicated device) bilgisayarlardır. Kişi, bu bilgisayarda yüklü ADİS iletişim yazılımlarını kullanarak iletişimini sürdürür, mesajlarını yapay ses ile konuşma yoluyla iletebilir. Bu tip cihazlar, genellikle “ADİS Cihazı / AAC Device”, “Konuşma Üreten Cihaz / Speech Generating Device”, “Yardımcı İletişim Cihazı / Assistive Communication Device” veya sadece “İletişim Cihazı / Communication Device” gibi terimlerle ifade edilir.
İletişim Panosu/Kitabı: Genellikle ADİS kullanıcısının yaşı, dil yeteneği ve ilgili alanına göre düzenlenen sembollerden oluşturulmuş sayfa/sayfalar bütünü. Kullanıcının yaşına, bilişsel ve fiziksel yeteneklerine bağlı olarak iletişim panosu/kitabı her sayfada birden çok sembol içerebilir.
İşitsel İpuçları: Bir iletişim ortağı veya bir iletişim cihazı tarafından işitsel olarak sunulan seçenekler veya istemlere verilen ad. Örneğin, görme güçlüğü olan kullanıcılar için bir seçim yapmadan önce işitsel ipuçları almak faydalı olabilir. Taramayı erişim yöntemi olarak kullanan kullanıcılar, tarama seçeneklerine işitsel ipuçları ekleyebilir. ADİS cihazında işitsel ipuçları için ikinci bir ses kullanımı, dinleyicinin ipuçları ve amaçlanan mesajlar arasında ayrım yapmasına yardımcı olur.
Kalibrasyon: (burada yalnızca göz takip sisteminde kullanılan “kalibrasyon” açıklanmaktadır)
Kalibrasyon, bir öznenin gözlerinin geometrik özelliklerinin, tamamen özelleştirilmiş ve doğru bir bakış noktası hesaplaması için temel olarak tahmin edildiği süreçtir. Diğer bir deyişle, kullanıcının gözlerini ve göz hareketlerini tanıma işlemidir. İşlem sırasında göz izleyici, kullanıcının gözlerinin özelliklerini ölçer ve bakış verilerini hesaplamak için bunları dahili, anatomik bir 3D göz modeliyle birlikte kullanır. Kalibrasyon sırasında kullanıcıdan ekrandaki kalibrasyon noktaları olarak da bilinen belirli noktalara bakması istenir. Bu süre zarfında gözlerin çeşitli görüntüleri toplanır ve analiz edilir. Elde edilen bilgiler daha sonra göz modeline entegre edilir ve her bir görüntü örneği için bakış noktası hesaplanır. Prosedür bittiğinde, kalibrasyonun kalitesi değişen uzunluklarda yeşil çizgilerle gösterilir. Kalibrasyon sırasında, mevcut ışık koşullarına ve kullanıcının göz özelliklerine en uygun olanı belirlemek için hem açık hem de koyu göz bebeği yöntemleri test edilir. Elde edilen iyi bir kalibrasyon ekrandaki hedeflerden sapmayı önler.
Kelime Tahmini (Word Prediction): Yazma sürecine yardımcı olması için kelime tahmin teknolojisi kullanılır. Bu teknoloji yazdığınız sözcüğü ve sonraki sözcüğü sözcük sıklığına ve bağlamına göre tahmin eder. Siz yazarken size kelimeler öneren bir yardımcı teknoloji aracıdır. Yazma ve hecelemede sorunları olan çocuklar, iletişim için ADİS kullanan tüm bireyler bu teknolojiden yararlanabilir. Bir akıllı telefon üzerinden mesajlaştıysanız muhtemelen bu teknolojiyi siz de kullandınız ancak çok daha gelişmiş kelime tahmini içeren araçların bir ADİS kullanıcısı için anlamı büyüktür. ADİS kullanıcısı ekranda yazarken, yazılan birinci ve ikinci harflere göre, kullanıcının konuşma–yazma geçmişine ve o anki bağlama göre kelimeleri tahmin eder ve bir liste halinde ayrı bir pencere içinde bu listeyi kullanıcıya sunar. İlgili sözcük bu listeden seçilebilir, fare tıklaması ile veya anahtarla taranarak metin kutusuna eklenebilir. Amaç, kendini zorlayarak daha fazla tıklama yapmak yerine daha az hamleyle uzun bir sözcüğü bile hızlı, doğru ve kolay bir biçimde yazmaya teşvik etmektir.
Low-Tech (Düşük Teknolojili): Düşük teknolojili yardımcı teknolojiler, fazla eğitim gerektirmeyen, daha ekonomik olabilen, karmaşık veya fazlaca mekanik/elektronik özelliklere sahip olmayan cihaz ve ekipmanlardır. Karton veya kağıtlardan yapılmış iletişim panoları, kelime kartları, büyüteçler, kaşık, kalem gibi nesneleri tutmayı/kavramayı kolaylaştıran ekipmanlar, bastonlar, anahtarlar, uyarlanmış oyuncaklar vb daha pek çok ürün düşük teknolojili yardımcı ürünler olarak sayılabilir.
Mesaj Penceresi: Bir ADİS yazılımındaki ekranda, kullanıcının sözcük, cümle veya önceden oluşturduğu hazır ifadeler gibi seçimlerinin görüntülendiği ve ardından bütün mesajını bir kerede ifade etmek için pencereyi etkinleştirebildiği bir alan.
Modelleme / Yardımlı Dil Uyarımı: İletişim partnerinin bir kişiyle sözlü olarak etkileşime girerken iletişim ekranındaki resim sembollerine işaret ettiği bir iletişim öğretim stratejisidir. Bu modelleme süreci ile sembollerin anlamı ve resimlerin bir ifade biçimi olarak kullanılması kavramı modellenir ve bireye öğretilir. Bir ADİS öğrenicisinin dil öğrenmesini desteklemek için yakın çevresinin düzenli olarak kullanacağı bir stratejidir. ADİS’i öğrenen kişilerin, gerçek konuşmalarda ADİS kullanarak iletişim kurmanın nasıl görüneceğini görmeleri gerekir. Modelleme, işte bu sebeple önemlidir ve bir ADİS kullanıcısı ile konuşmak için ADİS kullanmamız anlamına gelir.
Navigasyon: Kullanıcının, istenen kelime veya mesajları aramak için bir iletişim cihazının sayfaları arasında hareket etme yeteneğini tanımlamak için kullanılan bir terimdir.
Partner Destekli Tarama: Konuşamayan bir kişinin mesajını bir partner aracılığıyla iletmek için kullanabileceği hiçbir teknoloji içermeyen bir iletişim yöntemi. Partner, konuşamayan kişiye seçenekler sunar ve o kişi seçeneklerini duyduğunda veya gördüğünde seçimini önceden belirlenmiş bir işaretle belirtir. Önceden belirlenmiş bu işaret; çıkardığı bir ses, vücut hareketi veya işaret etme şeklinde olabilir. Sıklıkla kullanılan işaretler arasında ses çıkarmak, başını sallamak, kolunu kaldırmak, iletişim partnerinin eline dokunmak veya doğrudan partnere bakmak yer alır.
Sabitleyici Ekipmanlar: Kullanıcının çeşitli konumlarda ve/veya farklı ortamlarda iletişim cihazına erişebilmesi için masa, tekerlekli sandalye, karyola, duvar vb yüzeylere monte edilebilen (takılıp çıkarılabilen), iletişim cihazının güvenli bir şekilde sabitlenmesi ve kullanıcıya göre istenen açıda konumlandırılmasını sağlayan donanımlardır.
Sayfa Seti (Page Set): Dili kategorik, bağlamsal veya dilsel biçimde düzenleyen ve kullanıcının çeşitli konularda iletişim kurmak için geniş bir kelime hazinesine ve mesajlara verimli bir şekilde erişmesine olanak tanıyan düşük veya yüksek teknolojili bir ADİS cihazındaki bir grup iletişim sayfası.
Sembol Kullanıcıları: Alternatif ve Destekleyici İletişim’de metin tabanlı, sembol tabanlı veya her ikisinin birlikte kullanıldığı sistemler yer alır. Semboller üzerinden iletişim, elbette okur-yazar olmayan kullanıcılara sunulsa da, sadece okur-yazar olmayanlar için değildir. Okuryazarlığın başlangıç aşamasında olan veya mevcut okuryazarlık becerileri konusunda yardıma ihtiyaç duyan biri genellikle sembolleri kullanmak isteyebilir. Bazen de, görme bozukluğu nedeniyle, taramayı ve sözcüklerin yerini daha kolay bulduğu için, kişi düğmelerin üzerinde sembolleri veya metinlerle birlikte sembolleri tercih edebilir.
Sembol Seti: Alternatif ve Destekleyici İletişim Sistemleri, kelime veya kavramları temsil etmek için fotoğrafları, çizimleri veya yazıları kullanır. Bir iletişim cihazında, kelime veya mesajları ayırt etmeye ve seçmeye yardımcı olmak için birbiriyle tutarlı görsel destekler sağlayan, farklı üreticiler tarafından farklı sembol setleri oluşturulmuştur. Bunlar arasında en çok bilinen ve en yaygın kullanılan sembol setleri PCS/Boardmaker/SymbolStix gibi setlerdir.
Ses Tanıma: Kullanıcının, bilgisayar işlevlerini kontrol etmek için klavye ve fare kullanmak yerine sesini bir giriş aygıtı olarak kullanmasına olanak tanıyan bir teknolojidir. Ses tanıma, metni bilgisayara dikte etmek veya bilgisayara komutlar vermek (mektup, e-posta gibi metinler oluşturmak, uygulamaları açmak, menüler arasında gezinmek veya bir dosyayı kaydetmek vb) için kullanılabilir. Farklı türde ses tanıma sistemleri (“konuşma tanıma” olarak da adlandırılır) mevcuttur. Konuşma tanıma, yazılımın önceden “eğitimi” olmaksızın çok çeşitli seslere yanıt verecek şekilde tasarlanmıştır. Ses veya konuşmacı tanıma ise, belirli bir kişinin sesini tanımak için bir cihazın eğitimini içerir. Özetle, hem konuşma hem de ses tanıma programları klavye kullanmadan yazılı belgeler oluşturmak, özel olarak uyarlanmış cihazları kontrol etmek ve telefon, cep telefonu ve kişisel dijital asistan uygulamalarını çalıştırmak için kullanılabilir.
Sesli Tarama: Bir iletişim ortağının veya konuşma üreten bir iletişim cihazının, ADİS kullanıcısı ne söylemek istediğini duyup, genellikle bir anahtar kullanarak öğeyi seçinceye kadar, kelime ve mesajlar için işitsel ipuçlarını birer birer duyurduğu alternatif bir erişim tekniğidir. Örneğin; ADİS kullanıcısı, iletişim sayfasındaki her bir düğmeyi anahtar yardımı ile tararken, taramakta olduğu düğmenin mesajı sesli olarak duyurulur, böylelikle kullanıcı seçimlerini emin olarak yapar.
Tarama: Bir iletişim ekranındaki öğeleri doğrudan seçemeyen kişiler tarafından kullanılan bir erişim yöntemidir. Tarama, ekrandaki her bir öğeyi vurgulayan sistematik bir model içerir ve kullanıcı bir anahtar aktivasyonu kullanarak istediği mesajı seçer. Doğrusal tarama, satır-sütun tarama veya grup tarama gibi farklı tarama modelleri bulunur. Kullanıcının istenen mesajları bulmasını ve seçmesini desteklemek için öğeler işitsel ve/veya görsel ipuçlarıyla vurgulanır.
Tek ve Sıralı Mesajlarla İletişim: Kaydedilmiş mesajların dikkat çekmek, istekte bulunmak veya diğer mesajları iletmek için bir düğmeye basarak ifade edilmesini sağlayan bir ADİS seçeneğidir. Tek mesaj ileticileri aynı kaydın tekrarlanmasına izin verirken, sıralı mesaj ileticileri bir şarkı veya kitabın satırları, gündeme dair haberler veya bir fıkra anlatmak gibi sıralı mesajları kaydetmeye izin verir. Bu aygıtlar, iletişim ve katılımın gücünü öğretir, ADİS ve iletişim becerilerini geliştirmek için bir temel oluşturur.
Text-to-Speech (Metinden Konuşmaya): Dijital ortamdaki yazılı bir metni, otomatik olarak insan sesine dönüştürme teknolojisidir. “Metinden Sese Dönüştürme”, “Metinden Konuşmaya” gibi farklı isimlerle anılan bu teknoloji, yüksek teknolojili ADİS çözümlerinin ayrılmaz bir parçasıdır. Metinden Sese teknolojisi sayesinde, iletişim tercihleri (ister sembol ister metin tabanlı) ne olursa olsun tüm ADİS kullanıcıları, üzerinde sembol veya metin bulunan düğmeleri seçtiklerinde ilgili mesajı otomatik olarak Türkçe kadın veya erkek sesiyle seslendirerek konuşabilirler. Doğal sesiyle konuşamayan her yaştan ADİS kullanıcısının, sadece yakın çevresi tarafından değil, tanıdık olmayan kişiler tarafından da anlaşılmasına olanak tanır, sosyal iletişimi teşvik eder. Kullanıcı, sesin konuşma hızını ve diğer ayarlarını kendine göre kişiselleştirebilir. Ayrıca, bilgisayardaki yazılı metinleri sese dönüştürme teknolojisinden görme engelliler de yararlanmaktadır.
Tuş Koruması (Keyguard): Tuş koruması, bir iletişim ekranının üzerine yerleştirilen ve ekrandaki farklı düğmelerin yerleri üzerinde delikler bulunan pleksiglas veya başka bir tür ince plastikten yapılmış bir levhadır. Şeffaf renkte sunulan tuş koruması, kullanıcının ellerini ekran boyunca kaydırıp yanlışlıkla etkinleştirmeyi önlemeye ve istenmeyen seçimleri azaltmaya yardımcı olur. Kullanıcının alışık olduğu ızgara (grid) boyutlarına uygun farklı tuş kilidi kılıfları mevcuttur.
Yardımcı Teknoloji: Engelli kişilerin işlevsel yeteneklerini artırmak, sürdürmek veya iyileştirmek için kullanılan her türlü cihaz, ekipman, yazılım programı veya ürün sisteminin genel adıdır. Konuşma, okuma, yazma, klavyede yazma, hatırlama, işaret etme, görme, duyma, öğrenme, yürüme ve diğer pek çok alanda zorluk yaşayan kişilere yardımcı olmak için özel olarak tasarlanmış ve geliştirilmiş her türlü ürün ve sistem Yardımcı Teknoloji olarak anılır. Oldukça geniş bir kapsamı bulunur; düşük teknolojili de olabilir, yüksek teknolojili de olabilir, bir bilgisayar donanımı veya yazılımı da olabilir, bir öğrenme materyali de, kısacası; farklı engeller, farklı yardımcı teknolojiler gerektirir.
Yardımcı Teknoloji Değerlendirmesi: Yetişkin veya bir çocuğun, özellikle yardımcı teknoloji ihtiyacını saptamaya yönelik olarak, kişinin alışık olduğu kendi ortamında yapılan işlevsel değerlendirmedir. Bu değerlendirme profesyonel bir ekip tarafından yürütülürken, çocuğun/bireyin güçlü yanlarını ve zorlandığı noktaları belirlemek için aile üyelerinden ve diğer ilgili profesyonellerden de bilgi alınır. Amaç, bu kişiye destek vermesi hedeflenen en doğru yardımcı teknoloji cihazının belirlenmesidir. Zaman içinde koşullar ve ihtiyaçların değişebileceği, yeni teknolojilerin çıkabileceği göz ardı edilmemeli, ideal olarak yardımcı teknoloji değerlendirmesi belli aralıklarla tekrarlanmalı, bu cihazın bu kişi için ne kadar iyi çalıştığı, alınan sonuçlar, sürecin nasıl işlediği gibi konular yeniden değerlendirilmelidir.
Vesa Bağlantısı: Açılımı “Video Electronics Standard Association” olan birliğin, ekran teknolojileri arasında parça uyumunu ve bağlantı kolaylığını sağlamak amacıyla oluşturduğu standartlardan biridir. Bu standart ile televizyon ve bilgisayar monitörlerinin arka yüzündeki bağlantı birimlerinin uyumluluğu sağlanmıştır. Böylece, monitör bir yere monte edilmek istendiğinde VESA standardı baz alınarak uygun sabitleme aparatları tercih edilir. Cihazların herhangi bir yere sabitlenmesi için cihazın arka yüzünde kare veya dikdörtgen şeklindeki dört adet bağlantı somununun birbirine olan uzaklığına VESA ölçüsü denir. Bu uzaklık inç veya mm olarak tanımlanır.