ÇOKLU DUYUSAL ODA NEDİR?
“Multisensory room/environment” kavramı dilimize “çok-duyulu oda/ortam” olarak geçmiştir. “çoklu-duyusal oda”, “duyu odası” “multisensory karanlık oda” şeklinde de ifade edilmektedir.
Çok duyulu oda; duyuları geliştirmek ve duyusal uyarımı kontrol etmek için özel olarak tasarlanmış, bilişsel ve fiziksel olarak erişilebilir hoş bir ortamdır.
Düzenlenmiş ve yönetilebilir uyaranların kullanımı ile duyusal, bilişsel, motor, sosyal ve duygusal becerilerin geliştirilmesinde tedavi edici ve eğitici bir yaklaşımla çalışmaya imkan veren ortamlardır.
Çok duyulu bir oda, belirli terapötik amaçlara ulaşmak için özel olarak oluşturulmuş ve ayarlanmış aydınlatma, müzik, nesneler, görüntüler, dokular, sesler, titreşim gibi farklı unsurların etkinleştirilmesi yoluyla kullanıcılarına tamamen sürükleyici bir deneyim sunar.
Çoklu-duyusal odalarda yaygın olarak kullanılan ekipmanlar genellikle şunlardır: odaya renkli ışıklar yansıtan spot ışıkları, aynalı küre, görüntüleri duvara yansıtmaya yarayan projektörler, rengi değişen ve kullanıcılar tarafından tutulabilen fiber optik ışık kaynakları veya perdeler, baloncuk tüpleri, bir müzik sistemi, aromaterapi difüzörü, sesleri ve ışıkları tetikleyen etkileşimli düğmeler (anahtarlar), dokunmatik paneller, top havuzları, yumuşak oyun alanları, salıncaklar, aynalar ve hastaya belirli dokunsal veya görsel duyumlar sunan çeşitli elde tutulan nesneler. Ayrıca terapi uzmanları kullanıcıların koklaması ve tatması için bazı yiyeceklerden de yararlanabilir.
Bu odalar her an, her kullanıcının ihtiyaçlarını ve ilgi alanlarını karşılayan, onların zindeliklerini destekleyen, iletişim ve motivasyonu teşvik eden, tedavi edici ve eğitici duyusal ortamlar oluşturulmasını sağlar. Duyusal uyarım esas olarak bilişsel, proprioseptif, duygusal, fiziksel ve sosyal yönlerin geliştirilmesi ve iyileştirilmesi için idealdir.
ÇOKLU – DUYUSAL TERAPİ NEDİR?
Çoklu-duyusal terapi, genellikle hastaların bir dizi görsel, işitsel, koku alma ve dokunsal uyaranları deneyimlediği özel bir odada gerçekleşen bir aktivitedir. Bu odalar bireyin rahatlayabileceği, çevreyi keşfedebileceği ve keyfini çıkarabileceği bir konfor ve güvenlik hissi yaratmak üzere tasarlanmıştır.
Birçok çok-duyulu ortamda, hastaların ekipmanı kendilerinin kontrol etmesini sağlayan kumanda öğeleri bulunur. Bu şekilde çoklu-duyusal terapi; hasta ekipmanı keşfederek odada hareket ederken, dokunma, görme, işitme, koku ve tat duyuları ve ayrıca vestibüler ve proprioseptif stimülasyon yoluyla uyarım sağlar. Çoklu-duyusal terapinin amacı ‘kullanıcının kontrolünde olan bir güvenlik, yenilik ve uyarılma hissi yaratmak için’ tasarlanmış ve performans beklentisi olmayan rahatlatıcı bir aktivite olmaktır.
Günümüzde Bazal Stimülasyon ®, Psikomotrisite, Duyu Bütünleme, Alternatif ve Destekleyici İletişim ve daha birçok terapötik ve/veya eğitimsel yaklaşımlar uzmanlarca çoklu-duyusal ortamlarda yürütülmektedir. Söz konusu uzmanlar çoğunlukla ergoterapistler, fizyoterapistler, psikiyatristler, dil ve konuşma terapistleri ve özel eğitim profesyonelleridir.
Çoklu-duyusal terapinin yaygın olarak kullanıldığı bakım alanları nelerdir?
Yetişkin öğrenme güçlükleri – Demans bakımı – Özel gereksinimli çocuklar -Pediatri – Kronik ağrının yönetimi – Yetişkin psikiyatrisi – İnme – Travmatik beyin hasarı
Çoklu-duyusal terapi neye dayanır?
Uyarım: görsel-işitsel-dokunsal-koku alma-tat alma-proprioseptif-vestibüler Kontrol ve seçim ( kişinin ortamı kontrol etmesi ve seçim yapması sağlanır )
Çoklu-duyusal terapinin olumlu yönleri:
- Rahatlama ve gevşeme: Çoklu-duyusal terapiler seans boyunca kullanıcılarda rahatlık ve esenlik duygusunu artırır.
- Uyarım: Çoklu-duyusal terapiler stimülasyon yoluyla çeşitli duyuları tetikler.
- Hatasızlık: Çoklu-duyusal terapide kullanıcılar için bir performans beklentisi yer almaz, o nedenle seanslarda “başarı” veya “hata yapma” gibi kavramlara yer yoktur.
- Yönergesiz: Çoklu-duyusal terapilerde direktif ve yönlendirmelerin yerini “keşfetme” alır. Terapi uzmanları, hastaya talimatlar vermek yerine terapötik hedefe ulaşılması için hastanın uyaranları, çevresini ve kendi duygularını keşfetmesi için çalışır.
- Bireye duyarlı: Çoklu-duyusal terapi, bireyin ihtiyaçlarına cevap verecek şekilde uyarlanabilir, esnek bir terapi yöntemidir.
- Engelsiz: Çoklu-duyusal terapi; erişilebilir, huzurlu ve güvenli bir ortamda bireye imkan veren ve fırsatlar sunan bir tedavi şeklidir.
- Uyumlu ilişkiler: Çoklu-duyusal terapiler hem kullanıcıların kendisiyle bağ kurmayı, hem de ortamda bir arada bulunan kişi veya grupların birbirlerinin duygularını veya fikirlerini anladıkları ve iyi iletişim kurdukları yakın ve uyumlu bir ilişki geliştirmelerine yardımcı olur.
Duyusal Ortamlar kimler için idealdir?
✔ Bilişsel engeller, serebral palsi, beyin yaralanmaları, görme bozukluğu, öğrenme güçlükleri gibi belirli engelleri olan kişiler.
✔ Fiziksel engelli kişiler, örneğin: omurilik yaralanmaları, multipl skleroz, ALS, nöromüsküler bozukluklar vb.
✔ Otizmli veya OSB içinde herhangi bir bozukluğu olan çocuklar (Asperger, …)
✔ Erken yaşlardaki veya gelişiminin erken aşamalarındaki çocuklar
✔ Yaşlılar
Çoklu – Duyusal Odanın faydaları nelerdir?
Bu ortamlar genellikle tedavi amacıyla ancak aynı zamanda öğrenme, teşvik etme, rahatlama ve eğlence için de kullanılır.
Duyu odalarının bildirilmiş faydalarından bazıları şunlardır: bilişsel gelişimi teşvik etmek – etkileşimi ve sosyal becerileri geliştirmek – iletişimi geliştirmek – rahatlama sağlamak – motor gelişimi ve odaklanmayı geliştirmek – entelektüel aktiviteyi artırmak – duyuları harekete geçirmek – öğrenmeyi ve oynamayı geliştirmek – duygusal esenlik kazanmak – konsantrasyon ve öz farkındalığın artırılması – üzüntü, korku, kaygı gibi duygularda azalma – stereotipik kendini uyarıcı davranışlarda azalma – çevreye karşı artan duyarlılık
ÇOKLU-DUYUSAL ODALAR NERELERDE KULLANILIR?
Günümüzde çoklu-duyusal odalar farklı kullanıcı gruplarına özel olarak tasarlanabilmekte ve hedefe yönelik amaçlarla düzenlenebilmektedir.
Okullar, özel eğitim kurumları, fizik tedavi ve rehabilitasyon merkezleri, huzurevleri, yaşlı bakım evleri, psikiyatri klinikleri, ergoterapi klinikleri, üniversiteler, pediatri klinikleri, ruh ve sinir hastalıkları hastaneleri, sağlıklı yaşam merkezleri tarafından tercih edilen çok duyulu odalar, aynı zamanda bireysel kullanım amacıyla evlerde de kullanılmaktadır.
ETKİLİ BİR DUYU ODASINDA OLMASI GEREKEN NİTELİKLER NELERDİR?
ERİŞİLEBİLİR
Tüm fiziksel ve bilişsel seviyeden kullanıcıların duyusal oda üzerinde seçim ve kontrol sağlayabilecekleri bir ortam.
İLGİ ÇEKİCİ
Duyusal uyarımın anlamlı, çeşitli, keyifli ve büyüleyici olması.
UYARLANABİLİR
Farklı duyusal deneyimlerin keşfedilmesini kolaylaştıran, duyusal uyaranların kullanıcının ihtiyaçlarına göre uyarlanabildiği, değiştirilebildiği, artırılıp azaltılabildiği, kişiselleştirilebilir bir ortam.
BAĞLAMSAL
Uyarımların “içerik”le birlikte deneyimlenmesini sağlayarak kişinin kendisini ve çevresini kavramasını, duyumların algılanması ve yorumlanmasını kolaylaştıran bir ortam.
